Czy poroże jest przyjazne dla środowiska?
Przez lata pracy z porożem wielokrotnie zadawano mi pytania o przyjazność dla środowiska produktów z porożem. Dla mnie i dla zdecydowanej większości naszych klientów jest to oczywista i jasna kwestia. Jednak ostatnio pojawia się wiele pytań na ten temat i zdałem sobie sprawę, że nie jest to część powszechnej wiedzy. W tym artykule postaram się jak najlepiej opisać cykl życia poroża i wyjaśnić, dlaczego jest to jedna z najbardziej niezwykłych tkanek lub surowców, w zależności od tego, o jakim etapie rozwoju poroża mówimy. Ponieważ proces ten jest podobny u różnych gatunków zwierząt, z tą różnicą, że u poszczególnych gatunków etapy cyklu występują w różnych porach roku, omówię cały cykl na przykładzie jelenia szlachetnego.
Krótko mówiąc, poroże jelenia ma cykl życia trwający jeden rok, po czym zwierzę naturalnie je zrzuca i zakłada nowe. Proces ten powtarza się każdego roku. W przypadku jelenia szlachetnego proces wzrostu rozpoczyna się, gdy cała natura budzi się do życia, najczęściej wczesną wiosną. Poroże wyrasta z trzonu czaszki, który jest częścią czaszki jelenia w pobliżu czubka głowy, i rośnie tylko u samców (jedynym wyjątkiem wśród jeleni są renifery, u których samice również mają poroże). Cały wzrost poroża trwa mniej niż 4 miesiące, co jest najbardziej zadziwiającym zjawiskiem, ponieważ takie poroże może mieć nawet metr długości (największe poroże wśród jeleni jest poroże łosia), co czyni je najszybciej rosnącą tkanką wśród organizmów żywych, a dzienny przyrost poroża może wynosić nawet kilka centymetrów.
W procesie wzrostu poroże jest zbudowane z tkanki łącznej, która latem, gdy poroże osiągnie ostateczny rozmiar, szybko twardnieje i przekształca się w tkankę kostną. Początkowo rozwinięte poroże jest nadal pokryte tzw. naskórkiem jelenim, który jest rodzajem skóry pokrytej futrem, a na tym etapie tkanka jest nadal ukrwiona. W drugiej połowie lata jelenie wycierają naskórek, którego już nie potrzebują, a jednocześnie jest on uciążliwy (np. dlatego, że może zasłaniać pole widzenia). Jelenie pocierają poroże o gałęzie drzew lub krzaki, aby to osiągnąć.
Jeleń z odrośniętym porożem, ale nadal pokrytym otarciami
Wszakże we wrześniu poroże jest już w pełni twarde i nie jest już pokryte żadną dodatkową tkanką, a więc nadaje się do swojego celu, jakim jest walka o samice. W drugiej połowie września i na początku października ma miejsce tzw. rykowisko, czyli okres godowy, podczas którego samce walczą ze sobą o względy samic, wykorzystując do walki poroże. Jako że dorosły jeleń szlachetny może ważyć nawet 200 kilogramów, a podczas walk samce uderzają się porożami z dużą siłą, nawet unosząc się wzajemnie do góry, to jest nieprawdopodobne, że poroże, które jest tkanką, która jeszcze kilka tygodni temu była miękka i rosła w tak szybkim tempie, może być tak twarde w czasie rykowiska.
Walka z jeleniami
Następne miesiące - od jesieni do mniej więcej końca zimy, poroże nadal znajduje się na głowach jeleni, ale po okresie godowym nie jest już używane i ostatecznie poroże odpada pod koniec lutego i marca, a cały cykl zaczyna się od nowa. W ten sposób poroże jest surowcem, z którego powstają różne przedmioty, takie jak żyrandole, meble, czy ryciny, które wykonujemy. Te poroża już spadły z jeleni i zostały zebrane jako część ściółki leśnej przez pasjonatów - kolekcjonerów poroży. Cały proces jest dość niesamowity, a jego fenomen wynika głównie z szybkiego wzrostu tej tkanki, a także jej szybkiego twardnienia i oczywiście powtarzalności cyklu. Na koniec chcielibyśmy obalić popularny mit, że wiek jelenia można ocenić po liczbie noszonych przez niego nóg poroża. To nieprawda, a wiek jelenia można ocenić po uzębieniu. Wyjątkiem są młode jelenie, które zakładają poroże po raz pierwszy. Takie jelenie mają słabo rozwinięte poroże, zwane kolcami, które zazwyczaj mają tylko jedną nogę i wyglądają jak patyk. Dodatkowo chciałbym również dodać, że jeleń zakłada największe poroże około 7-8 roku życia.
